Το πρόβλημα του χρόνου (του Αριστείδη Αρχοντάκη)

Υπάρχει ένα πρόβλημα που είναι το πιο σημαντικό από όλα. Είναι ο χρόνος. Ο χρόνος είναι το μόνο πράγμα στον κόσμο που όλος ο κόσμος γνωρίζει και αισθάνεται, και που δεν μπορεί να εκφράσει, ούτε να μυρίσει, ούτε να αγγίξει, ούτε να οδηγήσει, ούτε να αλλάξει, ούτε να προσδιορίσει. Είναι άπιαστο . Δεν είναι πουθενά και βρίσκεται παντού. Είναι αδύνατον να τον συλλάβει ο ανθρώπινος νους. Ο χρόνος είναι καταχθόνιος. Οι φυσικοί προσπαθούν να δώσουν λύση στο πρόβλημα, εκλαμβάνοντας το χρόνο σαν μια ιδιότητα της ύλης και θεωρώντας ότι εμφανίζεται άμα τη εμφανίσει της. Η θέση αυτή μου φαίνεται άτοπη. Ας παραδεχτούμε καλύτερα ότι δεν ξέρουμε τίποτα. Ο χρόνος αποτελείται από δύο μπλοκ, τα οποία διάκεινται εχθρικά μεταξύ τους: το παρελθόν και το μέλλον. Ανάμεσα, μικρούτσικο, στρυμωγμένο, τρεμάμενο σαν ζελέ, πάντα σε απόσταση λανθάνουσα, το παρόν. Είναι φανερό ότι δεν υπάρχει παρόν. Το παρόν είναι μια τάση, μια σύμπτωση, ένας μύθος. Δεν υπάρχει παρά μόνο σαν σχέδιο ή σαν προοπτική. Το παρόν είναι μια μεγάλη απουσία. Μόλις λέτε «το παρόν», το παρόν, ο συνεχής φυγάς, έχει γίνει κιόλας παρελθόν. Το παρόν δεν είναι, παρά ο αφρός του κύματος του παρελθόντος, που ετοιμάζεται να καταποντίσει το μέλλον. Είναι επίσης φανερό ότι από τα δύο αντίπαλα μπλοκ, που καθιστούν το παρόν ανύπαρκτο, το ένα δε σταματάει να διογκώνεται και το άλλο να συρρικνώνεται. Το παρελθόν περνάει το χρόνο του καταβροχθίζοντας το μέλλον. Κάθε λεπτό που περνάει, αφαιρείται από το μέλλον και προστίθεται στο παρελθόν. Ένα δευτερόλεπτο, μια ώρα και ίσως μια μέρα, είναι ελάχιστα μπροστά σε μια ζωή και ίσως τίποτα μπροστά στη μακρά ιστορία των ανθρώπων. Κάθε δευτερόλεπτο που περνάει, ένα λεπτό, είναι μια νίκη του παρελθόντος ενάντια στο μέλλον. Θα φτάσει μια μέρα ή μια νύχτα που το απόθεμα του μέλλοντος θα έχει πια εξαντληθεί και το παρελθόν θα έχει γεμίσει. Θα φτάσει κάποια στιγμή κατά την οποία η ρευστότητα του μέλλοντος και τα οράματα της ελευθερίας, θα έχουν γίνει ανάμνηση. Θα είναι η στιγμή του θανάτου. Θα είναι ίσως η στιγμή της Αποκάλυψης, την οποία είχε προαναγγείλει ο Άγιος Ιωάννης, και οι σάλπιγγες της Δευτέρας Παρουσίας. Θα είναι αυτό που οι φυσικοί ονομάζουν Big Crunch, και που είναι το αντίθετο του Big Bang: είναι μια συρρίκνωση του σύμπαντος κόντρα στην ανάπτυξή του. Θα γίνει μ’ αυτόν τον τρόπο ή με κάποιον άλλον. Άλλωστε η επιστήμη αλλάζει με το χρόνο. Σ’ αυτήν τη μάχη που διεξάγεται παντού και πάντα, σ’ αυτήν την επική μάχη, μεταξύ του παρόντος και του μέλλοντος, όπου το μέλλον το τόσο λαμπρό, το τόσο δυνατό, το τόσο μοντέρνο στα μάτια μας, είναι εκ των προτέρων τσαλαπατημένο από ένα ζόρικο και μάλλον γελοίο παρελθόν, το παρόν δεν έχει καμιά θέση. Είναι συνθλιμμένο, είναιλιωμένο και φαίνεται να εκμηδενίζεται διαρκώς. Δεν είναι παρά ένα πολύ λεπτό όριο, φανταστικό και εύθραυστο, ένας φελλός που επιπλέει στο νερό. Ένα σήμα SOS, το οποίο συνεχώς αλλάζει σημείο εκπομπής. Δύο τέρατα βασιλεύουν και μοιράζονται το χρόνο και τον κόσμο. Το μέλλον, οι ελπίδες, που είναι ο νικητής, ο από πριν νικημένος, και το παρελθόν, το κατεστραμμένο, το χαμένο, που δεν είναι παρά μόνο ανάμνηση και που όμως πάντα θριαμβεύει. (διαβάζοντας το βιβλίο «Η ιστορία του περιπλανώμενου Ιουδαίου» του Jean D’ Ormesson) Αριστείδης Γ. Αρχοντάκης* *συγγραφέας, φυσικός. arisarchontakis.com,